عسل
عسل ماده شیرین و غلیظی است که توسط زنبوران عسل از شهد گلها جمع‌آوری شده و تغییر شکل می‌یابد و سپس در داخل سلولهای مومی کندو ذخیره می‌شود. این عسل کاملاً طبیعی و سرشار از مواد غذایی و حیات‌بخش بوده و می‌تواند تمام نیازهای غذایی را برطرف کند، زیرا زنبور تمام املاح و ویتامین‌های موجود در گل را به شکل عسل می‌پروراند و آن را قابل جذب در خون می‌سازد.
تاریخچه عسل
زنبور عسل حدود ۱۵۰ میلیون سال قبل وجود داشته و مشغول زاد و ولد بوده است. منتها با این تفاوت که در آن زمان، فاقد یک زندگی اجتماعی بوده و مثل خیلی از زنبورهای غیرعسلی امروزی، زندگی انفرادی داشته است.
تاریخچه استفاده از عسل طبیعی همراه با تاریخ خلقت بوده و تقریباً در هر فرهنگی می‌توان شواهد بهره‌گیری از عسل را به عنوان یک منبع غذایی دید. در طول چندین هزار سال، تا اوایل قرن ۱۸، عسل منبع اصلی قند مصرفی محسوب می‌شد، اما در چند قرن اخیر همزمان با رشد صنعت نیشکر و چغندر قند، استفاده از عسل طبیعی به عنوان تأمین کننده اصلی قند بسیار کاهش یافت.
قدیمی ترین فسیل زنبور عسل مربوط به بیست میلیون سال پیش است که در موزه تاریخ طبیعی نیویورک نگه داری می شود ( نشانگر مقاومت زنبور عسل و تطابق با محیط، برای حفظ بقا آن است ) و از آنجا که همه موجودات نتیجه تکامل هستند چنین حدس زده می شود که گونه های ابتدایی زنبور عسل مربوط به چهل تا پنجاه میلیون سال قبل می باشد.
مراحل ساختن عسل
اسرار ساختمان و نحوه عمل زنبور عسل با وجود پیشرفت های علمی هنوز بر زیست شناسان و دانشمندان دیگر پنهان مانده و فقط می دانند که :
زنبور عسل پس از مکیدن شیره گلها و گیاهان به وسیله خرطوم خویش آنرا به کیسه عسلی که در شکم است برده و پس از چند عمل شیمیایی شناخته و نا شناخته آنرا به مایعی خوشبو و خوش طعم، شیرین، مقوی، نشاط آور و نیکو حضال تبدیل کرده و در سلولهای مومی شکل که از قبل ساخته است ذخیره می نماید.
برای تهیه یک کیلوگرم عسل این شهد گوارا، زنبور عسل ناگزیر است ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار بار شهد حمل کند و برای فراهم نمودن آن ده میلیون گل را بازدید کرده و از آنها شهد ( انگبین ) تهیه نماید و مسافتی معادل هفت بار دور زمین پرواز کند. شهدی که بدین طریق فراهم می شود ۴۰ تا ۸۰ درصد آب است و زنبورداران عسل باید میزان آب آنرا به ۱۸ الی ۲۰ درصد برسانند تا عسل آماده شده بدست آید.
برای تغلیظ نمودن عسل زنبورداران عسل مجبور هستند شهدی را که روز به کندو حمل کرده و درون سلولهای شان ذخیره نموده اند شب هنگام مجددا از داخل شان مکیده و وارد کیسه عسلی خود می نمایند در آنجا کمی از آب آنرا جذب و موادی از قبیل هورمون ها و آنزیم ها به آن اضافه می نمایند و بعد داخل حجره ها می ریزند.
این عمل توسط سایر زنبورها تکرار می شود و مقداری از آب آن هم در مجاورت هوای کندوی عسل که از بال زدن زنبورها ایجاد می شود تبخیر شده و در پایان مواد دیگری از قبیل اسید های آلی و مواد ضد عفونی کننده به آن اضافه می نمایند. عمل تغلیظ عسل آنقدر ادامه می یابد تا عسل به غلظت طبیعی خود برسد، آنگاه عسل را در داخل سلولها ذخیره می کنند و درب آنرا با موم می پوشانند بدین ترتیب عسل انبار شده می تواند برای مدت طولانی نگهداری شود.
معده زنبور عسل
زنبور عسل با تمام کوچکی اش دو معده دارد، شهد گلهای مکیده شده وارد معده اول می شود که بوسیله دریچه ای به معده دوم مربوط است. معده دوم عملیات گوارشی را انجام می دهد.
معده اول را کیسه عسلی یا چینه دان می گویند کلیه مراحل تبدیل شهد به عسل در این معده انجام گرفته و عسل رسیده و آماده شده از طریق خرطوم زنبور به سلولهای مومی شکل ریخته می شود. کیسه عسلی به وسیله دریچه ای به معده دوم ( معده اصلی ) منتهی می شود زنبور عسل در صورت لزوم جهت تغذیه خویش با اندک فشار بوسیله ماهیچه های اطرافش دریچه را باز می کند و از این طریق عسل مورد نیاز زنبور وارد معده اصلی شده و صرف تغذیه آن می شود و سایر عملیات از جمله گوارش و دفع مدفوع مربوط به معده دوم زنبور عسل می باشد.
بعضی از افراد فکر می کنند که عسل مدفوع یا فضولات زنبور عسل است در صورتیکه کاملا اشتباه است مدفوع زنبور عسل ماده ای است آجری رنگ تا قهوه ای که عموما خارج از کندو دفع می شود و به هیچ وجه قابل استفاده نمی باشد در صورتیکه عسل محصول داخلی کندو و یک ماده غذایی بوده و با مدفوع زنبور قابل مقایسه نیست. بنابراین عسل نه تنها مدفوع زنبور نیست بلکه هیچ رابطه ای بین عسل و مدفوع زنبور وجود نداشته و ندارد.
به هر حال باید دانست که عسل ماده حیات بخشی است که از مواد بی شمار زنده گل و گیاه ترکیب یافته است نه از فضولات گل یا زنبور.
ترکیبات عسل
ترکیبات یک عسل معمولی بدین صورت است:
فروکتوز ۲/۳۸ درصد، گلوکز ۳۱ درصد، آب ۱/۱۷ درصد، مالتوز ۲/۷ درصد، ساکاروز ۱/۵ درصد، املاح معدنی و ویتامین. pH عسل حدود ۳/۷ – ۴/۵ متغیر است، بنابراین با وجودی که عسل گاهاً یک ماده اسیدی است، ولی به علت شیرینی خاص حالت اسیدی آن محسوس نیست.
انواع عسل بر اساس نوع گل
عسل بر حسب این که متعلق به کدام گل باشد، به دلیل ترکیبات درونی آن گل متفاوت است. نتیجه خواص درمانی عسل نیز تفاوت خواهد داشت و به طور کلی به سه دسته تقسیم می‌گردد:
• عسل مخلوط: اغلب عسل‌های تجاری از این دسته‌اند که برای داشتن کیفیت باثبات، انواع مختلف عسل‌های حاصل از گلهای مختلف را با هم مخلوط می‌کنند تا به رنگ، طعم، دانسیته و سایر خصوصیات مطلوب و یکنواخت برسند.
• عسل جنگلی: این نوع عسل از چند نوع گیاه وحشی که هر ساله در مناطق خاصی می‌رویند به دست می‌آید و به دلایل آب و هوایی، مزه و طعم آن ممکن است از سالی به سال دیگر متفاوت باشد.
از این دسته می‌توان عسل تیره رنگ جنگلی را در آلمان نام برد که طرفداران خاص خود را دارد. عسل‌های تولیدشده از جنگل و کوه‌های اروپایی مرکزی بیشتر از درختان کاج (PINUSSPP) و عسل‌های حاصل از MANUKA در نیوزلند از گیاه LEPTESPERMUM SCOPARIUM دارای خاصیت بسیار قوی ضد میکروبی است.
• عسل تک گل: این نوع عسل حاصل زنبورهای عسلی است که در منطقه مشخصی نگهداری شده‌اند و تغذیه‌شان از گرده‌های یک نوع گل می‌باشد و اغلب دارای طعم و رنگ مخصوص به خود می‌باشند، به عنوان مثال در آفریقای شمالی (مصر) زنبورها در مناطق خاصی اطراف باغات مرکبات زندگی می‌کنند و تنها از شکوفه‌های مرکبات عسل می‌سازند. به دلیل تنوع زیاد گل‌هایی که زنبور از آنها عسل تهیه می‌کند، در اینجا تنها به خواص درمانی برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
ويژگي های منحصر به فرد
_ عسل به راحتي هضم مي شود: مولكول هاي قند موجود در عسل مي توانند به راحتي به ساير قندها تبديل شوند، به همين جهت حتي حساس ترين معده ها نيز مي تواند عسل را به سادگي هضم كند.
_ عسل منبع بسيار خوبي از آنتي اكسيدان است: عسل نقش بزرگي در جلوگيري از سرطان و همچنين بيماريهاي قلبي دارد.
_ سطح كالري عسل پايين است: عسل در مقايسه با ساير مواد قندي ۴۰% كمتر كالري دارد، هرچند انرژي آن بسيار بالاست، اما به وزن بدن شخص اضافه نمي كند.
_ عسل به سرعت در خون پخش مي شود: عسل وقتي با ميزان مناسبي آب مخلوط شود. پس از ۷ دقيقه در جريان خون پخش مي شود و با آزادسازي ملكول قند به عملكرد بهتر مغز كه اصلي ترين مصرف كننده قند در بدن است، كمك مي كند و مانع بروز خستگي مي شود.
_ عسل در سلامت و ساخت عوامل خوني مؤثر است: عسل بخش مهمي از انرژي مورد نياز براي اين مورد را تأمين مي كند. به علاوه باعث تميز شدن خون مي شود و جريان خون را تنظيم و آسان مي كند و همچنین عسل مانع بروز مشكلات عروقي و تصلب شرايين مي شود.
مضرات عسل
در کنار خواص و فوایدی که برای عسل ذکر شد عسل می تواند مضراتی نیز داشته باشد. یک قاشق چایخوری عسل کربوهیدرات و کالری ای بیشتر از مقدار مشابه شکر سفید و یا قهوه ای دارد. افراد مبتلا به دیابت باید در مصرف عسل دقت نظر داشته باشند.
توجه داشته باشید که نباید به هیچ وجه به کودکان زیر دوازده ماه عسل داد چرا که عسل ممکن است حاوی باکتری ای که باعث بوتولیسم نوزادان می شود، باشد. همچنین مصرف عسل در افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند نیز توصیه نمی شود.
